Duchowe macierzyństwo jako powołanie kobiety

 

"Przekonanie, że nie istnieje prawo kobiety do posiadania dziecka, lecz istnieje prawo dziecka do posiadania matki, odpowiada innej kobiecej prawdzie naszych czasów: nie ma na świecie tak zwanego „prawa kobiety" do pracy i powołania, lecz istnieje na świecie prawo dziecka do kobiety. O ile wszystkie znaki nas nie mylą, prawo to stało się w ostatnich dziesięcioleciach niezwykle ważne. Dzisiejsze wołanie o matkę nie wynika tylko z pragnień związanych z polityką demograficzną, lecz subtelnie kryje się w nim duchowe pragnienie; nic bowiem nie opisuje stanu dzisiejszego świata głębiej i bardziej tragicznie niż całkowity brak wszelkich postaw macierzyńskich, czyli brak sił, które faktycznie wspierają, rodzą i przez to przynoszą owoce. Same dobre chęci nigdy jednak nie wystarczą. Stąd przerażający brak błogosławieństwa dla tak wielu z natury dobrych i pożytecznych przedsięwzięć. Wraz z tymi przemyśleniami pozornie opuściliśmy tematykę kobiety ponadczasowej, lecz tak naprawdę rezygnujemy z uwzględniania czasu. Kobieta ponadczasowa to ta, której nie da się umieścić w czasie. Naturą matki jest przekraczanie czasu. Tak jak kobieta rodząca niesie życie w nieskończoność, tak też w swej zdolności do pielęgnowania i chronienia życia przenosi w czasie pierwiastek wieczności.

 

Gertrud von le Fort

"Niewiasta Wieczna"

Kwestia kobiecości w XX wieku była przedmiotem intensywnej debaty filozoficznej, teologicznej i kulturowej. Wśród myślicielek, które wniosły do tej dyskusji oryginalny i głęboki wkład, szczególne miejsce zajmują Gertrud von le Fort oraz Edyta Stein. Pierwsza z nich, pisarka i konwertytka katolicka, znana jest z mistyczno-symbolicznej refleksji nad rolą kobiety w historii zbawienia; druga — filozofka, fenomenolożka, karmelitanka i święta Kościoła katolickiego — proponuje gruntowną antropologię kobiety w świetle jej natury i łaski. Obie autorki podejmują temat duchowego macierzyństwa, które traktują jako centralny wymiar kobiecego powołania. Celem niniejszego artykułu jest ukazanie zbieżności i różnic w ich ujęciu macierzyństwa jako wartości duchowej, ponadczasowej i relacyjnej.

Macierzyństwo a prawo: od kobiety do dziecka

Gertrud von le Fort w Niewieście Wiecznej podejmuje krytykę współczesnych tendencji do rozpatrywania macierzyństwa wyłącznie w kategoriach indywidualnych praw kobiety. W sposób przewrotny i celowo prowokujący odwraca akcent: „nie dziecko ma być prawem kobiety, lecz kobieta ma być prawem dziecka” — to zdanie dobrze oddaje jej przesłanie. Zdaniem von le Fort, dziecko, jako byt bezbronny, ma duchowe prawo do obecności matki, nie tylko biologicznie, ale jako nosicielki postawy opiekuńczej, formacyjnej i miłującej.

Podobne intuicje obecne są w tekstach Edyty Stein, szczególnie w referacie Kobieta. Jej zadanie według natury i łaski z 1931 roku. Stein zauważa, że kobieta ze swej natury ukierunkowana jest na relację i na dawanie życia — nie tylko w sensie cielesnym, ale również duchowym. „Zadaniem kobiety jest być ostoją życia, jego powierniczką i opiekunką” — pisze Stein, wskazując, że relacyjność i odpowiedzialność stanowią istotę jej antropologii kobiecości[^1].

Duchowe macierzyństwo jako forma obecności kobiety

Kolejnym wspólnym wątkiem jest duchowe macierzyństwo jako powołanie kobiety niezależnie od jej sytuacji życiowej. Von le Fort przedstawia dramat współczesności jako kryzys postawy macierzyńskiej — świat, który nie zna troski, bezinteresowności i ochrony, staje się duchowo bezpłodny. Macierzyństwo to nie funkcja biologiczna, lecz wewnętrzna postawa kobiety otwartej na życie, gotowej je przyjmować i osłaniać.

Stein formułuje to bardziej systematycznie. Wychodząc z fenomenologicznej analizy struktury kobiecej duszy, podkreśla, że kobieta powołana jest do „pełni osobowości”, która realizuje się przez duchowe dawanie życia. Nauczycielka, zakonnica, pielęgniarka, matka duchowa – każda z tych form jest wyrazem duchowego macierzyństwa. „Macierzyństwo może się realizować także duchowo, przez nauczanie, służbę, modlitwę”[^2]. To powołanie nie zna granic wieku, stanu cywilnego ani biologicznych możliwości – zakorzenione jest w łasce i wewnętrznej dyspozycji duszy.

Kobiecość wieczna: archetyp Maryi

Zarówno von le Fort, jak i Stein widzą kobiecość jako rzeczywistość ponadczasową i archetypiczną, a nie uwarunkowaną wyłącznie przez społeczne role. Niewiasta Wieczna ukazuje kobiecość jako coś, co przekracza czas — jest „wieczna” nie w sensie braku zmienności, lecz udziału w wiecznym porządku sensu i miłości. Kobieta, która rodzi, chroni, karmi, uczy — staje się obrazem porządku łaski.

U Edyty Stein ten wymiar osiąga pełnię w teologicznej antropologii Maryi. Dla niej Maryja to wzór duchowej kobiecości, która objawia się nie tyle w fizycznym macierzyństwie, ile w całkowitym oddaniu się Bogu i ludziom. „W każdej kobiecie żyje wzór Maryi”[^3] – to zdanie zawiera klucz do jej rozumienia kobiecej tożsamości: otwartość, pokora i płodność duchowa są dla Stein wymiarami autentycznej kobiecości.

Zestawienie myśli Gertrud von le Fort i Edyty Stein pozwala zauważyć głęboką zbieżność w pojmowaniu kobiecości jako rzeczywistości relacyjnej, duchowej i metafizycznej. Obie autorki odrzucają redukcję kobiety do ról społecznych czy biologicznych i wskazują na wewnętrzne powołanie do macierzyństwa duchowego, które wykracza poza konkretne życiowe okoliczności. Ich refleksje, mimo że powstałe niemal sto lat temu, pozostają aktualnym wyzwaniem wobec kryzysów współczesnej kultury, która często zapomina o wartości relacji, daru i obecności.

Przypisy

[^1]: Edyta Stein, Kobieta. Jej zadanie według natury i łaski, tłum. Zofia Jachimczak, w: Edyta Stein. Pisma wybrane, t. 2, Kraków: Znak 1999, s. 109.

[^2]: Tamże, s. 112.

[^3]: Tamże, s. 118.

⸻

Bibliografia

• Stein, Edyta. Kobieta. Jej zadanie według natury i łaski. W: Pisma wybrane, t. 2. Tłum. Z. Jachimczak. Kraków: Znak, 1999.

• von le Fort, Gertrud. Die ewige Frau. Innsbruck: Rauch, 1934.

• Zdybicka, Zofia J. Osoba i wspólnota. Lublin: TN KUL, 1994.

• Majewska, Zofia. „Macierzyństwo duchowe w pismach Edyty Stein.” Analecta Cracoviensia 29 (1997): 87–101.